कीर्तिपुर माविमा नयाँ भवनको शिलान्यास
 |
| kirtipur ma vi ko yo bhavan pachhadi naya bhavan ko silanyas |
कीर्तिपुर । कीर्तिपुर माविमा नयाँ भवनको शिलान्यास गरिएको छ । सो अवसरमा कीर्तिपुर नगरपालिकाका मेयर रमेश महर्जनले प्रमुख अतिथिको मन्तव्य दिंदै शिक्षा क्षेत्रको विकासमा नगरपालिकाको छुट्टै भूमिका हुने धारणा राख्दै जिल्ला आयोजना कोषबाट भवन निर्माण हुन लागेकोमा सरोकारपक्षलाई धन्यवाद समेत ज्ञापन गरे ।
सल्लाहकार प्रा.डा. रामकृष्ण महर्जनले आफूले नजिकबाट सहयोग गरिरहेको विद्यालयमा नयाँ भवन निर्माण हुन लागेकोमा खुशी प्रकट गरे । गुण
स्तरीय शिक्षाको लागि भौतिक संरचनाको आवश्यकता हुने उनले
बताए । सोफेस नेपालको गृह विद्यालयको रुपमा रहेकोले उनले टेबलटेनिस प्रशिक्षणमा सहयोग रहने बताए ।
जिल्ला आयोजनाका कार्यकारी गणेश ढकालले योजना २०७५ माघसम्ममा सम्पन्न गर्नुपर्ने जानकारी दिंदै नयाँ भवन भुकम्प प्रतिरोधी हुनेभएकाले विद्यार्थीहरुले ढुक्कसँग अध्ययन गर्न पाउने बताए ।
कीर्तिपुर नगरपालिकाका शिक्षा तर्फका दिनानाथ पन्थीले शुभकामना दिंदै अभिभावक र विद्यार्थीका लागि भवन आकर्षक हुने बताए ।
त्यसैगरी पुष्पसदन आमाविका संस्थापक प्रिन्सिपल महेश श्रेष्ठले आफनो तर्फबाट जुनसुकै प्रकारको सहयोग रहने बताए ।
भवन निर्माण शिलान्यास कार्यक्रममा कीर्तिपुर माविका प्रअ बद्रिप्रसाद खनालले स्वागत मन्तव्यको क्रममा २०७२ सालको भुकुम्पले गर्दा रातो स्टिकर पाएको विद्यालयले आगामी दिनमा १ करोड ७ लाखको लागतमा ८ कोठे नयाँ भवन निर्माण हुन लागेकोले सवैलाई सहयोग गरिदिन आग्रह गरे ।
यही आइतबार सम्पन्न भएको शिलान्यास कार्यक्रममा छिमेकी विद्यालयका प्रिन्सिपलहरु, वडाध्यक्ष गंगाराम महर्जन, श्रोतव्यक्ति बासुदेव रेग्मी, विद्यालय निरीक्षक मोतिराज खनाललगायत विभिन्न व्यक्तित्वहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।
सल्लाहकार प्रा.डा. रामकृष्ण महर्जनले आफूले नजिकबाट सहयोग गरिरहेको विद्यालयमा नयाँ भवन निर्माण हुन लागेकोमा खुशी प्रकट गरे । गुण
स्तरीय शिक्षाको लागि भौतिक संरचनाको आवश्यकता हुने उनले
बताए । सोफेस नेपालको गृह विद्यालयको रुपमा रहेकोले उनले टेबलटेनिस प्रशिक्षणमा सहयोग रहने बताए ।
जिल्ला आयोजनाका कार्यकारी गणेश ढकालले योजना २०७५ माघसम्ममा सम्पन्न गर्नुपर्ने जानकारी दिंदै नयाँ भवन भुकम्प प्रतिरोधी हुनेभएकाले विद्यार्थीहरुले ढुक्कसँग अध्ययन गर्न पाउने बताए ।
कीर्तिपुर नगरपालिकाका शिक्षा तर्फका दिनानाथ पन्थीले शुभकामना दिंदै अभिभावक र विद्यार्थीका लागि भवन आकर्षक हुने बताए ।
त्यसैगरी पुष्पसदन आमाविका संस्थापक प्रिन्सिपल महेश श्रेष्ठले आफनो तर्फबाट जुनसुकै प्रकारको सहयोग रहने बताए ।
भवन निर्माण शिलान्यास कार्यक्रममा कीर्तिपुर माविका प्रअ बद्रिप्रसाद खनालले स्वागत मन्तव्यको क्रममा २०७२ सालको भुकुम्पले गर्दा रातो स्टिकर पाएको विद्यालयले आगामी दिनमा १ करोड ७ लाखको लागतमा ८ कोठे नयाँ भवन निर्माण हुन लागेकोले सवैलाई सहयोग गरिदिन आग्रह गरे ।
यही आइतबार सम्पन्न भएको शिलान्यास कार्यक्रममा छिमेकी विद्यालयका प्रिन्सिपलहरु, वडाध्यक्ष गंगाराम महर्जन, श्रोतव्यक्ति बासुदेव रेग्मी, विद्यालय निरीक्षक मोतिराज खनाललगायत विभिन्न व्यक्तित्वहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।
फुर्सदको समयमा मनाइने सात गाउँले जात्रा
वातावरण चिसिंदै गएको छ । देशमा चुनाव माहोल पनि तातिंदै गएको छ । यसवीचमा कीर्तिपुरमा भने सात गाउ“ले जात्राको शुरुवात भैसकेको छ । स्थानीय उम्मेदवारहरु आ–आफनो प्रचारकै क्रममा चाडवाड बनाउने गरी योजनामा रहेका छन् भने स्थानीय जनता आफनो सा“स्कृतिक परम्परालाई व्यवस्थापन गर्नेतिर पनि व्यस्त छन् । एककिसिमले खेतवारीको कामबाट फुर्सद पाएको समयको सदुपयोग गर्दै सात गाउ“ले जात्राको आगमन हुन्छ र काठमाडौंको दक्ष्ँिणपश्चिममा रहेका सात गाउ“हरु पा“गा, नगाउ“, कीर्तिपुर, बोसीगाउ“, सतुङगल, ल्व“कोट र मच्छेगाउ“ एकमुष्ट जात्रामा आवद्ध रहन जान्छन् । आजभोलि जनसंख्याको वृद्धिस“गै थप नया“ बस्तीहरु समेत यस जात्रामा आवद्ध हुने स्थिति पनि बढ्दो छ । विशेषगरी सात गाउ“ले जात्राको सम्वन्ध तीनथाना गाविसको बखु अर्थात बल्खु खोला नजिक रहेको पीठस“ग
रहेको छ ।
पौराणिक किंवदन्ती अनुसार काठमाडौंमा भएको होम यज्ञबाट छुटेर उड्दै आएका एकजोडी परेवा कीर्तिपुरको पश्चिमपट्टिको बल्खु पीठमा आएर अन्त्य भएको हुनाले तिनै परेवाको अन्त्यको हिसाबले नेपालभाषामा बखुमद अर्थात परेवाको दाहसंस्कारभयो भन्ने अर्थमा यस जात्रालाई लिइन्छ । नेपालभाषामा परेवालाई बखुं र अन्त्य (समाप्त)लाई मन्त भनिन्छ । यस अर्थमा बखुमन्त अपभ्रंस भएर बखु मरः वा बखु मलः भएको मानिन्छ । तालपत्रको आधारमा कुरा गर्दा बखुमरःको अर्थ हुन्छ, खोला किनारको जात्रा । यहा“ बखुको अर्थ खोला किनार र मरःयाको अर्थ जात्रा हो । मुःया, सिन्ह्याको रुपमा मनाइने यस सात गाउ“ले जात्रालाई वैदिक तान्त्रिक पूजास“ग जोड्ने हो भने अष्टमात्रिकाको जय जयकारको रुपमा लिने गरिन्छ । रुद्रायणी, ब्रम्हायणी, माहेस्वरी, वैष्णवी, महालक्ष्मी, इन्द्रायणी, कौमारी र सरस्वतीलाई अष्टमात्रिकाको रुपमा पूजा गर्ने चलन छ । यसैगरी भोजको सिलसिलामा गणपूजा गर्ने चलन पनि छ । गणेश, गंगा, काली, सिघिनी र व्याघिनीजस्ता पंचतत्वको प्रतीकका रुपमा अदुवा, बारा, खेपी, चपी, हिंला र प“ला राख्ने गरिन्छ ।
सात गाउ“ले जात्रा खास गरेर अष्टमी, नवमी र दशमी गरी तीन दिन मनाइने गरिन्छ । पूर्वजको भनाइ अनुसार कीर्तिपुरको पूर्व खोकना, दक्ष्ँिणकाली, क्वार (हाल) बाट शुरु हु“दै आउने जात्राको क्रम सात गाउ“ले जात्राको रुपमा विशेषगरी कीर्तिपुरमा नगाउ“, पा“गा र कीर्तिपुर गरी सातभन्दा बढी गाउ“हरुमा सम्पन्न हुन्छ । नेवार वस्तीमा सम्पन्न गरिने यो जात्रा मल्लकालदेखि शुरु भएको भनाई छ ।
नगाउ“ जात्राः
कीर्तिपुर र पा“गावीच अवस्थित सानो गाउ“ नगाउ“मा मनाइने जात्रा माटोका भा“डा समाई काम्ने जात्रा हो । सप्तमीमा छोयलाभू (पोलेको छोयला खाई भोज) गरिसकेपछि
औपचारिक रुपमा जात्रा शुरु भएको मानिन्छ र भोलिपल्ट अष्टमीको दिन लाछिमा राखेको बालकुमारीमा पूजाआजा गर्ने गरिन्छ । बेलुकीपखः बाजागाजाका साथ खटमा
राखी बालकुमारीलाई पीठमा पु¥याइन्छ र राती बलिकासाथ विधिपूर्वक होमयज्ञ गरिन्छ । हरेक वर्ष यो जात्रामा एकपटकमा ५ जना गुठियारहरुलाई पंच तत्वको
प्रतिकारात्मक रक्सी, दूध, रगत, दही र जल राखेको भा“डो समाउन लगाइन्छ । यसरी भा“डो समाएकाहरुलाई बन्धन धागोले चक्र बनाई गुभाजुले विभिन्न मन्त्रवाचन गरेपछि विस्तारै विस्तारै तिनीहरु भ“ाडोसहित काम्न थाल्छन् । मध्यराती गरिने यो जात्रा जाडोका कारणले कामेको हो वा मन्त्रको कारणले कामेको हो सोध गर्न बा“की नै छ । तर तान्त्रिक अनुसार गुभाजुले जब उनीहरुको हातको भा“डो लिने र धागोको बन्धनबाट छुट्टयाउ“छ, नकाम्ने विश्वास गरिन्छ । अचम्मको कुरा त यो छ कि दूधको भा“डो बोक्ने एकजना मात्र काम्दैनन् । भोलिपल्ट पूजाआजा गरिसकेपछि बेलुकीपख बाल
कुमारीलाई बाजागाजासहित पुनः आफनै ठाउ“मा ल्याउने गरिन्छ र सवैमिलेर पंक्तिभोजमा सामेल हुन्छ । दशमीको दिन भने गुठियारहरुवीच निर्णय गर्नुपर्ने कुरामा छलफल गर्ने र नया“ सदस्यहरु थप्ने कार्यमा व्यस्त हुन्छन् ।
पा“गा जात्राः
जात्रा पीठस“ग सम्वन्धित भएकोले जात्राको संचालन कार्यमा सना गुठी सक्रिय हुन्छन् । पा“गामा दुवाल गुठी १, महर्जन गुठी ३ (तः गुथि, चि गुथि र दे गुथि), खड्गी गुठी १ र कपाली गुठी १
रहेका छन् । स्थानीय जात्रा कार्यमा गुठिहरुको आ–आफनै खालका जिम्मेवारीहरु रहेका हुन्छन् । विशेषगरी मूर्ति
सुरक्ष्ाँ व्यवस्थापनमा कपाली, जात्रा संचालनमा महर्जन गुठी, गणपूजामा दुवाल गुठी, बलिपूजामा खड्गी गुठि सक्रिय रहदै आएका छन् । सप्तमी छोयलाभूको दिन बालकुमारी पीठ देउखेलमा मण्ड म्ये (सानो रा“गो) बलि दिने र गुठिहरुले प्रसादस्वरुप मासु भाग लिने, त्यस लगतै पा“गा लाछि अवस्थित विष्णुदेवी र बालकुमारी मूर्तिलाई खटमा
राखिन्छ र बालकुमारी खटलाई सोही दिन वाजागाजासहित देउखेलस्थित पीठमा लाने
गरिन्छ र रातभरी आगोबाली जाग्राम बस्ने गरिन्छ । भोलिपल्ट अष्टमीको दिन दुवै खटमा विहान सवेरैदेखि पूजा आजा गरिन्छ र सा“झपख विष्णुदेवी खटलाई पनि भाजंगलस्थित पीठमा बाजागाजासाथ पु¥याइन्छ । सोही राती श्रेष्ठहरुद्वारा गणपूजा गरिसकेपछि दुवै पीठबाट पा“गाको देफल्चामा कसैले चाल नपाउनेगरी विना आवाज सो खटलाई ल्याई पु¥याइन्छ । विहान सवेरैदेखि उक्त ठाउ“मा नवमीको दिन सिन्ह्याको रुपमा दर्शनार्थीहरुको भीड जम्मा हुन्छन् । गाउ“भरीका विभिन्न समूहहरुको वाजागाजासहितको लामवद्ध पूजाआजा र गुन्जायमानले जात्राको रौनक बढाउ“छ, यस दिन पनि बलि दिन चाहनेले बलि दिने गर्दछन् । करिव विहानको १२ बजेसम्ममा द्वारेपूजाको व्यवस्था हुन्छ, मतलब
द्वारेपूजालाई अन्तिमपूजाको रुपमा मानिन्छ । त्यसपछि सो ठाउ“बाट खट उठाई ढोकासीमा ल्याई पु¥याउने चलन छ । यसपछि खटलाई गाउ“को विभिन्न टोलटोलमा घुमाइन्छ र अन्त्यमा पा“गा लाछिमा सा“झ मूर्तिवाहेक सम्पूर्ण सजावत विगार्ने काम हुन्छ । त्यसस“गै खटयात्राको समाप्ती हुन्छ ।
कीर्तिपुर जात्राः
पा“गामा जस्तै सप्तमीको दिन छोयलाभू गरी अष्टमीको दिन कीर्तिपुर वडा नं. १ स्थित देवढोका पीठमा इन्द्रायणी र गणेशको खट लैजाने गरिन्छ । खटमा राखेको इन्द्रायणी र गणेशलाई विहानसवेरैदेखि पूजाआजा गरिसकेपछि सिन्हःयाको दिन बाजागाजासहित लस्करद्वारा टोल टोलमा घुमाइन्छ । हरेक साल गुठियारहरुको एकता र सक्रियताका कारण खटयात्रा बोक्ने जिम्मेवारी टोलटोलले वहन गर्दछन । परिणाम त कीर्तिपुरका विभिन्न टोल बाजागाजासहित परिक्रमा गर्न कुनै कठिनाइ हु“दैन । जात्रा हेर्नेको भीड हुन्छ ।
नैकाप, सतुङगल, बोसिगाउ“ र मच्छेगाउ“ जात्राः
कीर्तिपुरको पश्चिमतिरको बल्खुखोला नजिक रहेको तीनथाना गाविसमा पर्ने दोभान पीठमा सात गाउ“ले जात्राको प्रतीकका रुपमा जात्रा संचालन हुन्छ । दशमीको दिन सिन्हयाको रुपमा अघिल्लो दिन आ–आफनो ठाउ“बाट ल्याई पु¥याएका खट तथा भा“डाका मूर्तिलाई विधिपूर्वक पूजाआजापछि आ–आफनै गाउ“ (क्षेत्र)मा फिर्ता लाने चलन छ । बाजागाजाका साथ फिर्ता लगिएको आ–आफना खटसहित (घ्याम्पो) मूर्तिलाई सम्वन्धित क्षेत्रका विभिन्न टोलहरुको परिक्रमापछि जात्रा समाप्त हुन्छ र मूर्तिलाई विधिपूर्वक पुनः पहिलेकै ठाउ“मा प्रतिस्थापन गर्ने गरिन्छ ।
बल्खुको जात्राको एउटा विशेषता के हो भने बाजाको तालमा खटलाई नचाउने र आफूपनि सोही तालमा नाच्ने र समूहका अन्य सहभागीहरु पनि त्यसैगरी नृत्यमा सहभागी हुने गरिन्छ । यसो गर्दा दर्शकहरु पनि मनोरञ्जन लिन व्यस्त भैरहेका हुन्छन् ।
 |
| DR Maharjan |
वातावरण चिसिंदै गएको छ । देशमा चुनाव माहोल पनि तातिंदै गएको छ । यसवीचमा कीर्तिपुरमा भने सात गाउ“ले जात्राको शुरुवात भैसकेको छ । स्थानीय उम्मेदवारहरु आ–आफनो प्रचारकै क्रममा चाडवाड बनाउने गरी योजनामा रहेका छन् भने स्थानीय जनता आफनो सा“स्कृतिक परम्परालाई व्यवस्थापन गर्नेतिर पनि व्यस्त छन् । एककिसिमले खेतवारीको कामबाट फुर्सद पाएको समयको सदुपयोग गर्दै सात गाउ“ले जात्राको आगमन हुन्छ र काठमाडौंको दक्ष्ँिणपश्चिममा रहेका सात गाउ“हरु पा“गा, नगाउ“, कीर्तिपुर, बोसीगाउ“, सतुङगल, ल्व“कोट र मच्छेगाउ“ एकमुष्ट जात्रामा आवद्ध रहन जान्छन् । आजभोलि जनसंख्याको वृद्धिस“गै थप नया“ बस्तीहरु समेत यस जात्रामा आवद्ध हुने स्थिति पनि बढ्दो छ । विशेषगरी सात गाउ“ले जात्राको सम्वन्ध तीनथाना गाविसको बखु अर्थात बल्खु खोला नजिक रहेको पीठस“ग
रहेको छ ।
पौराणिक किंवदन्ती अनुसार काठमाडौंमा भएको होम यज्ञबाट छुटेर उड्दै आएका एकजोडी परेवा कीर्तिपुरको पश्चिमपट्टिको बल्खु पीठमा आएर अन्त्य भएको हुनाले तिनै परेवाको अन्त्यको हिसाबले नेपालभाषामा बखुमद अर्थात परेवाको दाहसंस्कारभयो भन्ने अर्थमा यस जात्रालाई लिइन्छ । नेपालभाषामा परेवालाई बखुं र अन्त्य (समाप्त)लाई मन्त भनिन्छ । यस अर्थमा बखुमन्त अपभ्रंस भएर बखु मरः वा बखु मलः भएको मानिन्छ । तालपत्रको आधारमा कुरा गर्दा बखुमरःको अर्थ हुन्छ, खोला किनारको जात्रा । यहा“ बखुको अर्थ खोला किनार र मरःयाको अर्थ जात्रा हो । मुःया, सिन्ह्याको रुपमा मनाइने यस सात गाउ“ले जात्रालाई वैदिक तान्त्रिक पूजास“ग जोड्ने हो भने अष्टमात्रिकाको जय जयकारको रुपमा लिने गरिन्छ । रुद्रायणी, ब्रम्हायणी, माहेस्वरी, वैष्णवी, महालक्ष्मी, इन्द्रायणी, कौमारी र सरस्वतीलाई अष्टमात्रिकाको रुपमा पूजा गर्ने चलन छ । यसैगरी भोजको सिलसिलामा गणपूजा गर्ने चलन पनि छ । गणेश, गंगा, काली, सिघिनी र व्याघिनीजस्ता पंचतत्वको प्रतीकका रुपमा अदुवा, बारा, खेपी, चपी, हिंला र प“ला राख्ने गरिन्छ ।
सात गाउ“ले जात्रा खास गरेर अष्टमी, नवमी र दशमी गरी तीन दिन मनाइने गरिन्छ । पूर्वजको भनाइ अनुसार कीर्तिपुरको पूर्व खोकना, दक्ष्ँिणकाली, क्वार (हाल) बाट शुरु हु“दै आउने जात्राको क्रम सात गाउ“ले जात्राको रुपमा विशेषगरी कीर्तिपुरमा नगाउ“, पा“गा र कीर्तिपुर गरी सातभन्दा बढी गाउ“हरुमा सम्पन्न हुन्छ । नेवार वस्तीमा सम्पन्न गरिने यो जात्रा मल्लकालदेखि शुरु भएको भनाई छ ।
नगाउ“ जात्राः
कीर्तिपुर र पा“गावीच अवस्थित सानो गाउ“ नगाउ“मा मनाइने जात्रा माटोका भा“डा समाई काम्ने जात्रा हो । सप्तमीमा छोयलाभू (पोलेको छोयला खाई भोज) गरिसकेपछि
औपचारिक रुपमा जात्रा शुरु भएको मानिन्छ र भोलिपल्ट अष्टमीको दिन लाछिमा राखेको बालकुमारीमा पूजाआजा गर्ने गरिन्छ । बेलुकीपखः बाजागाजाका साथ खटमा
राखी बालकुमारीलाई पीठमा पु¥याइन्छ र राती बलिकासाथ विधिपूर्वक होमयज्ञ गरिन्छ । हरेक वर्ष यो जात्रामा एकपटकमा ५ जना गुठियारहरुलाई पंच तत्वको
प्रतिकारात्मक रक्सी, दूध, रगत, दही र जल राखेको भा“डो समाउन लगाइन्छ । यसरी भा“डो समाएकाहरुलाई बन्धन धागोले चक्र बनाई गुभाजुले विभिन्न मन्त्रवाचन गरेपछि विस्तारै विस्तारै तिनीहरु भ“ाडोसहित काम्न थाल्छन् । मध्यराती गरिने यो जात्रा जाडोका कारणले कामेको हो वा मन्त्रको कारणले कामेको हो सोध गर्न बा“की नै छ । तर तान्त्रिक अनुसार गुभाजुले जब उनीहरुको हातको भा“डो लिने र धागोको बन्धनबाट छुट्टयाउ“छ, नकाम्ने विश्वास गरिन्छ । अचम्मको कुरा त यो छ कि दूधको भा“डो बोक्ने एकजना मात्र काम्दैनन् । भोलिपल्ट पूजाआजा गरिसकेपछि बेलुकीपख बाल
कुमारीलाई बाजागाजासहित पुनः आफनै ठाउ“मा ल्याउने गरिन्छ र सवैमिलेर पंक्तिभोजमा सामेल हुन्छ । दशमीको दिन भने गुठियारहरुवीच निर्णय गर्नुपर्ने कुरामा छलफल गर्ने र नया“ सदस्यहरु थप्ने कार्यमा व्यस्त हुन्छन् ।
पा“गा जात्राः
जात्रा पीठस“ग सम्वन्धित भएकोले जात्राको संचालन कार्यमा सना गुठी सक्रिय हुन्छन् । पा“गामा दुवाल गुठी १, महर्जन गुठी ३ (तः गुथि, चि गुथि र दे गुथि), खड्गी गुठी १ र कपाली गुठी १
रहेका छन् । स्थानीय जात्रा कार्यमा गुठिहरुको आ–आफनै खालका जिम्मेवारीहरु रहेका हुन्छन् । विशेषगरी मूर्ति
सुरक्ष्ाँ व्यवस्थापनमा कपाली, जात्रा संचालनमा महर्जन गुठी, गणपूजामा दुवाल गुठी, बलिपूजामा खड्गी गुठि सक्रिय रहदै आएका छन् । सप्तमी छोयलाभूको दिन बालकुमारी पीठ देउखेलमा मण्ड म्ये (सानो रा“गो) बलि दिने र गुठिहरुले प्रसादस्वरुप मासु भाग लिने, त्यस लगतै पा“गा लाछि अवस्थित विष्णुदेवी र बालकुमारी मूर्तिलाई खटमा
राखिन्छ र बालकुमारी खटलाई सोही दिन वाजागाजासहित देउखेलस्थित पीठमा लाने
गरिन्छ र रातभरी आगोबाली जाग्राम बस्ने गरिन्छ । भोलिपल्ट अष्टमीको दिन दुवै खटमा विहान सवेरैदेखि पूजा आजा गरिन्छ र सा“झपख विष्णुदेवी खटलाई पनि भाजंगलस्थित पीठमा बाजागाजासाथ पु¥याइन्छ । सोही राती श्रेष्ठहरुद्वारा गणपूजा गरिसकेपछि दुवै पीठबाट पा“गाको देफल्चामा कसैले चाल नपाउनेगरी विना आवाज सो खटलाई ल्याई पु¥याइन्छ । विहान सवेरैदेखि उक्त ठाउ“मा नवमीको दिन सिन्ह्याको रुपमा दर्शनार्थीहरुको भीड जम्मा हुन्छन् । गाउ“भरीका विभिन्न समूहहरुको वाजागाजासहितको लामवद्ध पूजाआजा र गुन्जायमानले जात्राको रौनक बढाउ“छ, यस दिन पनि बलि दिन चाहनेले बलि दिने गर्दछन् । करिव विहानको १२ बजेसम्ममा द्वारेपूजाको व्यवस्था हुन्छ, मतलब
द्वारेपूजालाई अन्तिमपूजाको रुपमा मानिन्छ । त्यसपछि सो ठाउ“बाट खट उठाई ढोकासीमा ल्याई पु¥याउने चलन छ । यसपछि खटलाई गाउ“को विभिन्न टोलटोलमा घुमाइन्छ र अन्त्यमा पा“गा लाछिमा सा“झ मूर्तिवाहेक सम्पूर्ण सजावत विगार्ने काम हुन्छ । त्यसस“गै खटयात्राको समाप्ती हुन्छ ।
कीर्तिपुर जात्राः
पा“गामा जस्तै सप्तमीको दिन छोयलाभू गरी अष्टमीको दिन कीर्तिपुर वडा नं. १ स्थित देवढोका पीठमा इन्द्रायणी र गणेशको खट लैजाने गरिन्छ । खटमा राखेको इन्द्रायणी र गणेशलाई विहानसवेरैदेखि पूजाआजा गरिसकेपछि सिन्हःयाको दिन बाजागाजासहित लस्करद्वारा टोल टोलमा घुमाइन्छ । हरेक साल गुठियारहरुको एकता र सक्रियताका कारण खटयात्रा बोक्ने जिम्मेवारी टोलटोलले वहन गर्दछन । परिणाम त कीर्तिपुरका विभिन्न टोल बाजागाजासहित परिक्रमा गर्न कुनै कठिनाइ हु“दैन । जात्रा हेर्नेको भीड हुन्छ ।
नैकाप, सतुङगल, बोसिगाउ“ र मच्छेगाउ“ जात्राः
कीर्तिपुरको पश्चिमतिरको बल्खुखोला नजिक रहेको तीनथाना गाविसमा पर्ने दोभान पीठमा सात गाउ“ले जात्राको प्रतीकका रुपमा जात्रा संचालन हुन्छ । दशमीको दिन सिन्हयाको रुपमा अघिल्लो दिन आ–आफनो ठाउ“बाट ल्याई पु¥याएका खट तथा भा“डाका मूर्तिलाई विधिपूर्वक पूजाआजापछि आ–आफनै गाउ“ (क्षेत्र)मा फिर्ता लाने चलन छ । बाजागाजाका साथ फिर्ता लगिएको आ–आफना खटसहित (घ्याम्पो) मूर्तिलाई सम्वन्धित क्षेत्रका विभिन्न टोलहरुको परिक्रमापछि जात्रा समाप्त हुन्छ र मूर्तिलाई विधिपूर्वक पुनः पहिलेकै ठाउ“मा प्रतिस्थापन गर्ने गरिन्छ ।
बल्खुको जात्राको एउटा विशेषता के हो भने बाजाको तालमा खटलाई नचाउने र आफूपनि सोही तालमा नाच्ने र समूहका अन्य सहभागीहरु पनि त्यसैगरी नृत्यमा सहभागी हुने गरिन्छ । यसो गर्दा दर्शकहरु पनि मनोरञ्जन लिन व्यस्त भैरहेका हुन्छन् ।
Read the full issue at:
https://drive.google.com/open?id=1QRRFc8d3kk6Pd3GVuP9fQUeJvv46pJtT